حجامت یکی از شیوه‌های درمانی با قدمت بسیار است که با قراردادن فنجان مخصوص بر روی پوست و ایجاد مکش، موجب تقویت سیستم ایمنی بدن، به واسطه خون گیری و تحریک آن می‌شود.
اطباء قدیمی بر این باورند که این مکش، جریان انرژی را در بدن بهبود می بخشد و روند درمان را تسهیل می‌کند. یکی از قدیمی‌ترین کتب پزشکی که در آن به حجامت درمانی اشاره شده است، پاپیروس ابر (1550 قبل از میلاد) از مصر باستان است.
در گذشته حجامت بخش مهمی از سیستم‌های درمانی باستانی مانند چینی، یونانی، کره‌ای سنتی و تبتی بوده است. بقراط، پزشک یونانی که اغلب از او به عنوان «پدر پزشکی» یاد می‌شود، توضیحاتی در مورد روش های حجامت ارائه کرده است.
این روزها، حجامت درمانی معمولاً توسط پزشکان طب سنتی چینی ارائه می‌شود. طرفداران حجامت کردن بر این باورند که مکشی که توسط حجامت ایجاد می‌شود، به تسهیل جریان “چی” در بدن کمک می‌کند.
چی یک کلمه چینی به معنای نیروی حیات می باشد. بسیاری از افراد بر این باورند که حجامت به تعادل یین و یانگ یا منفی و مثبت در بدن کمک می‌کند. تصور می‌شود که بازگرداندن تعادل بین این دو حالت، به مقاومت بدن در برابر عوامل بیماری‌زا و همچنین توانایی آن در افزایش جریان خون و کاهش درد کمک شایانی می‌نماید.
حجامت باعث افزایش گردش خون در ناحیه‌ای می‌شود که فنجان‌ها در آن قسمت قرار می‌گیرند. این امر ممکن است تنش عضلانی را کاهش دهد، جریان کلی خون را بهبود بخشد و باعث ترمیم سلولی شود. همچنین ممکن است به تشکیل بافت¬های همبند و رگ های خونی جدید در بافت کمک کند.
افراد مختلف از حجامت، برای تکمیل مراقبت از علائم و شرایط مختلف بیماری ها در بدن استفاده می‌کنند. ممکن است این سوال برای برخی از افراد پیش بیاید که آیا حجامت از نظر علمی ثابت شده است؟ تحقیقات فزاینده‌ای در مورد چگونگی و چرایی عملکرد حجامت وجود دارد. مروری بر مطالعات در سال 2018 نشان می‌دهد که حجامت درمانی، برای بهبود انواعی از شرایط که می‌توانند به عنوان بیماری‌های موضعی یا سیستماتیک طبقه‌بندی شوند، بسیار مفید می‌باشد، همچنین می توانید برای بهبود زخم و جلوگیری از خونریزی مقاله پانسمان مرطوب چیست را مطالعه فرمائید.
تصور می‌شود حجامت با تقویت گردش خون محیطی (نزدیک به پوست) و بهبود ایمنی، علائم بیماری را کاهش می‌دهد.
فواید حجامت درمانی
- تقویت جریان خون
- تنظیم فشار خون
- تغییر خواص بیومکانیکی پوست
- افزایش آستانه تحمل درد
- بهبود متابولیسم موضعی بی هوازی (بدون اکسیژن)
- کاهش التهاب
- تقویت ایمنی سلولی
- بهبود اختلالات افسردگی و اضطراب
طبق یک مطالعه که در سال 2017 انجام شد، اثر مکانیکی حجامت باعث افزایش جریان خون موضعی و کشش بافت زیرین می‌شود. فعال‌سازی Heme oxygenase-1، ژنی که نقش مهمی در پیشگیری از التهاب عروقی ایفا می‌کند، می‌تواند بسیاری از مزایای سلامت موضعی و سیستمیک حجامت درمانی را به همراه داشته باشد.
بررسی هایی که در سال 2019 انجام شد، به این نکته اشاره دارد که هیچ نظریه واحدی برای توضیح کامل اثرات حجامت وجود ندارد، اما برخی از نظریه‌ها عبارتند از:
- تغییر پردازش سیگنال درد با استفاده از ضدتحریک یا ضددرد برای کاهش درد
- تحریک افزایش گردش خون از طریق آزادسازی اکسید نیتریک
- تحریک سیستم ایمنی با التهاب موضعی مصنوعی
- افزایش سطح سلول های ایمنی مانند اینترفرون و فاکتور نکروز کننده تومور
- افزایش جریان لنف در سیستم لنفاوی
- کاهش اسید اوریک و هر دو نوع کلسترول
- تغییر ساختار مولکولی و عملکرد هموگلوبین (Hb)
یکی دیگر از سوالات متعددی که در مورد حجامت سوال می‌شود این است که آیا حجامت موجب از ببن رفتن سموم می‌گردد؟ با توجه به تحقیقات ذکر شده، حجامت ممکن است با تحریک پاسخ ایمنی، به صورت موضعی و سیستمی، سموم را از بین ببرد.
همچنین اسید اوریک را نیز که یک محصول زائد طبیعی بوده، از بین می برد. تجمع اسید اوریک می‌تواند منجر به سطوح بالای اسیدیته در خون و ادرار شود.
حجامت تأثیر مثبتی بر سیستم لنفاوی که تا حدی مسئول دفع مواد زائد بدن است، می‌گذارد.
در هنگامی که جریان لنف قطع می‌شود، تجمع مایع لنفی مشاهده شده و موجب جلوگیری از دفع صحیح سموم توسط بدن می‌شود. ماساژ تخلیه لنفاوی یکی از راه حل‌های این مشکل است.
به طور مشابه، حجامت ممکن است به افزایش جریان لنف و جلوگیری از تجمع مایع کمک کند. شواهدی مبنی بر توانایی حجامت در حذف سموم امیدوار کننده است، اما تحقیقات بیشتری برای تایید آن مورد نیاز است.
انواع حجامت
در گذشته برای انجام حجامت، از شاخ حیوانات استفاده می‌شد. با گذشت زمان فنجان‌هایی از بامبو و سپس سرامیک ساخته شدند. مکش عمدتاً از طریق استفاده از گرما ایجاد می‌شود.فنجان‌ها در ابتدا با آتش گرم می‌شدند و سپس روی پوست قرار می‌گرفتند. همانطور که آتش رو به خاموشی می‌رفت، فنجان‌ها پوست را به داخل می‌کشیدند. امروزه حجامت مدرن اغلب با استفاده از فنجان‌های شیشه‌ای زنگوله شکل انجام می‌شود. همچنین ممکن است فنجان‌ها از جنس پلاستیک یا سیلیکون ساخته شوند.
حجامت به چهار دسته تقسیم می‌شود:
- حجامت خشک
روشی است که فقط مکش در آن صورت می‌گیرد - حجامت تر (مرطوب، با خونریزی)
در این نوع حجامت پس از بادکش ناحیه مد نظر، توسط یک تیغ جراحی استریل چند خراش کوچک سطحی به روی پوست وارد شده که موجب خروج خون کثیف می‌شود. - حجامت رونده
شامل حرکت فنجان‌های مکنده در اطراف بدن پس از استفاده از روغن برای ماساژ ناحیه مورد نظر است. - حجامت فلاش
شامل مکش سریع و مکرر و رهاسازی فنجان در ناحیه ای از بدن است.
حجامت همچنین ممکن است شامل استفاده از ابزار زیر باشد:
- سوزن های طب سوزنی moxibustion
- سوزاندن برگ‌های ماگورت
- آهنرباها
- لیزر درمانی
- تحریک الکتریکی آب گیاهان برای انجام ماساژ قبل از حجامت
زیر مجموعه‌های حجامت عبارتند از:
- حجامت صورت
- حجامت ورزشی
- حجامت ارتوپدی
- حجامت پشت
حجامت گاهی با درمان‌های طب سوزنی به صورت ترکیبی انجام می‌شود. برای کسب بهترین نتیجه، بهتر است 2 تا 3 ساعت قبل از حجامت ناشتا باشید یا فقط غذاهای سبک بخورید.در حین انجام حجامت، پزشک از سلامت کامل فرد اطمینان حاصل می‌نماید. پس از انجام حجامت که بهتر است با استفاده از بادکش های باکیفیت نظیر وکیوم حجامت ۱۶ لیوانه ایرانی آلوارس صورت گیرد، پوست فرد بسته به میزان مکش ممکن است بعد از جلسه قرمز شود و کبودی خفیفی از خود نشان دهد.
کاپ‌های حجامت اغلب به روی قسمت‌های زیر اعمال می‌شوند:
- پشت
- کمر
- قفسه سینه
- شکم
- باسن
- پا
- بازو
به طور کلی بیشترین ناحیه مورد استفاده جهت انجام حجامت درمانی پشت بدن و کم‌ترین ناحیه مورد استفاده صورت می‌باشد. حجامت درمانی با خونگیری تفاوت بسیاری دارد. از جمله تفاوت آن با خونگیری در این است که در حین حجامت تنها خون آلوده و کثیفی که در بدن وجود دارد گرفته می‌شود تا باکتری‌های مضر بیش از این به بدن آسیب نرسانند در نتیجه حجامت به تمیز و پاکیزه شدن خون کمک شایانی می‌نماید.
عوارض جانبی حجامت
طبق بررسی های ویکی پدیا عوارض جانبی حجامت شامل خونریزی و عوارض ناشی از آن (بیماری‌های قلبی عروقی در افراد مستعد و…) و ایجاد یا تشدید کم خونی در صورت ایجاد خراش‌های پوستی بیش از حد مجاز
اسکار یا اثر زخم در روی بدن در صورت ایجاد شکاف‌های‌های خطی توسط تیغ (در حجامت سوزنی (ایجاد زخم با نوک تیغ حجامت) جای زخم کوچک بوده و پس از مدتی اثر آن ناپدید می‌شود)
افزایش ریسک بروز لخته‌های خونی، (سکته مغزی در پی حجامت در گردن[۳۸]) به همین دلیل متخصصان حجامت توصیه می‌کنند بعد انجام حجامت شخص دراز نکشد و حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی همچون دویدن انجام دهد تا احتمال بروز لخته کاهش یابد. (در منابع طب سنتی هم انجام حجامت در گودی پشت گردن به شدت منع شده و خطر دیوانگی برای آن ذکر شده‌است)
هموفیلی اکتسابی
ممکن است با پاره کردن مویرگ‌ها در لایه زیرین پوست موجب بروز اختلال و نارسایی در انعقاد خون موسوم به پورپورا شود
هموفیلی اکتسابی
افزایش ریسک بروز لخته‌های خونی و سکته مغزی در اثر حجامت در گردن
اسکار یا اثر زخم در روی بدن در صورت ایجاد شکاف‌های‌های خطی توسط تیغ
احتمال پاره شدن مویرگ‌ها در لایه زیرین پوست و بروز اختلال و نارسایی در انعقاد خون موسوم به پورپور
خونریزی و عوارض ناشی از آن (بیماری‌های قلبی عروقی در افراد مستعد و…) و ایجاد یا تشدید کمخونی در صورت ایجاد خراش‌ها پوستی بیش از حد مجاز
نحوه استفاده از بادکش در حجامت
جهت انجام حجامت در نواحی کمر بهترین راه دراز کشیدن فرد به روی شکم می‌باشد اگر بیمار توانایی دراز کشیدن به روی شکم را ندارد، می‌تواند به پهلو و یا طاق باز دراز بکشد. در این صورت باید حجامت درمانی را دو بار یعنی در هر دو طرف به صورت جداگانه انجام دهید.
قسمت مورد نظر را به طور کامل مورد بررسی و مشاهده قرار دهید. هدف اصلی پوشش تمام نقاط پایین و دردناک کمر می‌باشد. قبل از شروع حجامت درمانی بدن بیمار را با روغن و یا یک کرم، به طور کامل و به آرامی ماساژ دهید. سپس دست‌های خود را بشویید و خشک نمایید کاپ‌های سیلیکونی را برداشته و کمی به سمت داخل فشار دهید.
سپس به روی پوست قرار داده و پس از آزاد نمودن از بالا به سمت پایین و به صورت عمودی بکشید و در انتهای کمر کاپ را از پوست جدا نمایید. در این روش کاپ ها به آرامی در اطراف ناحیه مد نظر حرکت می‌کنند و یک اثر ماساژ مانند را ایجاد می‌نمایند.
کاپ‌های سیلیکونی می‌توانند به طور مستقیم در بالای ستون فقرات و در امتداد قسمت‌های بیرونی حرکت نمایند. پس از گذشت مدت زمان کوتاهی مراحل فوق را به صورت افقی به روی پوست بیمار اعمال نمایید. عمل ماساژ توسط کاپ‌های سیلیکونی را به قدری ادامه دهید که رنگ پوست به آرامی به قرمز متمایل شود.
اولین کاپ زنگوله ای را بالای دنبالچه و در امتداد ستون فقرات قرار دهید. کاپ دوم، سوم و چهارم را با فاصله کمی از کاپ اول و به صورت عمود قرار دهید. کاپ دیگر را در کنار کاپ اول قرار داده و سه کاپ دیگر را به صورت عمود و در امتداد آن قرار دهید
پس از آن مابین دو ردیف کاپ، یک ردیف کاپ دیگر قرار داده و همین عمل را در طرف چپ بدن نیز تکرار نمایید به همین روش تا اتمام کاپ‌ها ادامه دهید، حال بین 5 تا 15 بگذارید که کاپ‌ها به روی پوست بماند.
بهتر است پوست زیرکاپ (مخصوصا پوست افراد سالمند) را به طور مداوم چک نمایید تا تاول نزند. پس از گذشت مدت زمان تعیین شده، کاپ‌ها را از روی پوست جدا کنید. سپس اقدام به بررسی رنگ پوست نمایید. رنگ پوست پس از بادکش بسیار مهم می‌باشد زیرا یک ابزار تشخیصی به شمار می‌آیند. برخی از دایره‌های ایجاد شده بر روی پوست، پر رنگ تر بوده که نشان دهنده کم تحرکی این مناطق نسبت به سایر نقاط دیگر است.
در مرحله بعد، حجامت درمانی را در فواصل بین دایره‌ها و در آن مناطقی که پر رنگ تر هستند شروع کرده و تمام مراحل فوق را انجام دهید. با اعمال این روش بادکش به روی کمر، درد کمر به مرور زمان کمتر شده و سپس به طور کامل از بین می‌رود.
همچنین برای انجام حجامت درمانی می توانید با خرید وکیوم حجامت ۸ لیوانه ایرانی آلوارس کار خود را با اطمینان و راحتی بیشتر انجام دهید، جهت کسب راهنمایی بیشتر می توانید با کارشناسان آبی سلامت تماس بگیرید.
